MARCUS MARC

Le barrage de Malpasset

Het is 21.13 uur. De kalender maakt zich klaar om zich af te scheuren van 2 december 1959. Hevige regens en onweders teisteren de laatste dagen van november de Provence. Het water aan de barrage van Malpasset stijgt onrustwekkend. Vijf jaar eerder werd deze barrage in dienst genomen en moest voor de waterbevoorrading van Fréjus en omstreken instaan. André Coyne is de architect van dit meesterwerk. Hij is niet aan zijn proefstuk. De barrage van Tignes, in werking vanaf 1952 en met zijn 181 meter nog steeds de hoogste van Frankrijk, is een van zijn vele realisaties. Het noodweer kent zijn hoogtepunt op 2 december. Er valt in 24 uur tijd 130 mm water. Het water van de barrage dat normaal zo’n 10 meter onder het niveau van de rand staat, stijgt die dag met 4 meter. Stroomafwaarts ontstaan er lekken onder de constructie. Er zit niet anders op dan de grote kraan te openen om water te laten wegvloeien. Getreuzel. Op 1 km van de barrage staat de pont de Reyran in de steigers. Die brug moet de autoweg naar Nice over de Reyran, een bijrivier van de Argens, en de vallei leiden. Het luik openen zou desastreuze gevolgen kunnen hebben voor deze constructie. Pas om 18 uur komt de toelating om het luik te openen. Het water stroomt al over de rand van de barrage. De 50 miljoen kubieke meter water ontwikkelen een uitzonderlijke kracht waartegen het beton niet bestand is. Een golf van 50 meter hoog raast met een indrukwekkende snelheid door de vallei van de Reyran. De werkmannen die instaan voor de bouw van de brug worden verrast en komen om. Ze hadden zich teruggetrokken in hun barakken om zich te beschermen tegen de kou en de overvloedige regenval. Er is geen alarmsysteem voorzien en de watermassa zet zijn dodelijke tocht verder. De inwoners van de boerderijen in de nabijgelegen gehuchten worden verrast. Er wacht hen een onafwendbare dood. Om 21.24 bereikt de watermassa, die zich ondertussen in een modderstroom getransformeerd heeft, een hoogspanningscentrale van EDF. Fréjus en omstreken worden in duisternis gedompeld. Om 21.33 uur wordt een trein tegengehouden vooraleer hij het station van Fréjus binnenrijdt. Om 21.40 uur bereikt de modderstroom de eerste wijken van Fréjus. Een trein die Marseille met Nice verbindt, maakt een noodstop. De hulpdiensten vinden later een aantal treinstellen terug op de Nationale 7. Om 21.52 uur beëindigt de dodelijke stroom zijn vernietigende tocht in de Middellandse zee. Frankrijk kent zijn grootste natuurramp uit de geschiedenis: 423 doden en onnoemelijke materiele schade.

Uiteraard zocht men nadien naar oorzaken en schuldigen. Er waren ontegensprekelijk de slechte weersomstandigheden. De weinig stabiele samenstelling van de rotsen kwam ter discussie. Menselijke factoren bleven niet onbesproken: de plaats was vrij ongelukkig gekozen, de afwezigheid van geologische studies, de klep die voor het afvloeien van het overtollige water moest zorgen was te klein berekend, weinig of geen controle tijdens en na de bouw. In 1971 kwam een definitief einde aan het juridische gehakketak over de menselijke verantwoordelijkheid. De mens treft geen schuld was het besluit, hoewel een eerste studie daar op zijn minst twijfels over had. Een tweede rapport van experten veegde die opmerkingen van tafel en ontkende de verantwoordelijkheid van de mens. Dat de talrijke lekken onder het linker gedeelte van het bouwwerk de vernietiging van de barrage in de hand gewerkt heeft, daarover waren ze het eens. Eén ding is zeker: het leed dat deze ramp veroorzaakt heeft, is niet meer te herstellen. Daarenboven, omdat er geen schuldigen waren, moesten de verzekeringen de slachtoffers niet vergoeden. Solidariteit en vrijgevigheid moesten menselijk verdriet verzachten en materiële schade herstellen.

Wat nu overblijft is een ruïne. De rechterhelft is licht gebogen, richting stroomafwaarts, de linkerhelft is samen met een deel van de rotswand bijna helemaal verdwenen, enkel de onderste helft ligt er nog vrij intact bij. Beton en rotsblokken liggen verspreid langs de vallei, getuigen van de enorme kracht waarmee de moordende watermassa zich verplaatste. Het geluid van de autosnelweg is in niets te vergelijken met het gebulder dat die vervloekte woensdagavond langs de vallei raasde.

Zes maanden na de ramp overleed Andre Coyne aan kanker.